آرتروز زانو یک بیماری التهابی است که به تدریج موجب فرسایش غضروف های مفصل زانو می‌شود. در این بیماری، غضروف هایی که به عنوان لایه محافظ بین استخوان های زانو عمل می‌کنند، به مرور زمان تخریب می‌شوند و باعث اصطکاک بیشتر استخوان ها به یکدیگر می‌شود. آرتروز زانو به دلایل مختلفی از جمله افزایش سن، استفاده زیاد از مفصل، آسیب های قبلی یا مشکلات ژنتیکی ایجاد می‌شود و به مشکلات شدیدتر مانند تخریب کامل مفصل و نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو منتهی می‌شود.
علائم و نشانه های داشتن آرتروز زانو
آرتروز زانو با علائم مختلفی همراه است که بر زندگی فرد تاثیر می‌گذارد. مهم ترین نشانه ها و علائم این بیماری عبارتند از:
- درد زانو: درد به صورت تدریجی شروع شده و در هنگام فعالیت های روزمره مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها یا نشستن طولانی مدت تشدید می‌شود.
- تورم و التهاب: در اثر التهاب مفصل، زانو متورم و گرم می‌شود، به ویژه پس از فعالیت یا در انتهای روز.
- سفتی مفصل: احساس سفتی یا خشکی در مفصل زانو، به ویژه بعد از استراحت یا در صبح ها که حرکت مفصل سخت تر می‌شود.
- کاهش دامنه حرکتی: فرد قادر نخواهد بود زانو را به طور کامل خم یا راست کند، که این باعث محدودیت در انجام کارهای روزمره می‌شود.
- صدا دادن مفصل: برخی افراد هنگام حرکت زانو، صدای تق تق یا خرد شدن می‌شنوند که نشان دهنده فرسایش غضروف ها است.
- احساس ناپایداری یا ضعیف شدن زانو: در برخی موارد، فرد احساس می‌کند که زانو به طور ناگهانی ضعیف می‌شود یا قادر به تحمل وزن بدن نیست.
- خستگی زانو: پس از مدت کوتاهی فعالیت، فرد احساس می‌کند که زانو بسیار خسته شده یا توانایی انجام فعالیت های بیشتر را ندارد.
آرتروز زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آرتروز زانو از طریق ترکیبی از تاریخچه پزشکی، معاینه بالینی و آزمایش های تصویربرداری توسط دکتر محمد واحدیان تشخیص داده می‌شود. پزشک ابتدا با بررسی علائم و نشانه های بیمار، مانند درد، تورم و محدودیت حرکتی، به تشخیص اولیه می‌رسد. سپس برای تأیید تشخیص و ارزیابی شدت بیماری، تصویربرداری با اشعه X انجام می‌شود تا وضعیت غضروف ها و استخوان های مفصل بررسی شود. در تصاویر رادیولوژی، کاهش فاصله مفصلی، توده‌های استخوانی یا تغییرات در ساختار مفصل مشاهده می‌شود که نشان دهنده آرتروز است. در برخی موارد، پزشک از MRI نیز برای بررسی بیشتر وضعیت غضروف ها و بافت های نرم اطراف مفصل استفاده می‌کند. این آزمایش ها به پزشک کمک می‌کنند تا شدت آرتروز و میزان آسیب به مفصل را ارزیابی کند و برنامه درمانی مناسبی را پیشنهاد دهد.
به چه دلایلی آرتروز زانو ایجاد می‌شود؟
آرتروز زانو به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:
- افزایش سن: با بالا رفتن سن، غضروف های مفصل زانو به تدریج فرسوده می‌شوند و توانایی خود را در محافظت از استخوان ها و کاهش اصطکاک از دست می‌دهند.
- صدمات و آسیب های قبلی: آسیب هایی مانند شکستگی، کشیدگی رباط ها یا پارگی غضروف ها خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهند. این آسیب ها به تدریج باعث تخریب مفصل می‌شوند.
- چاقی و اضافه وزن: وزن اضافی فشار زیادی به مفصل زانو وارد می‌کند، که باعث ساییدگی و تخریب غضروف ها می‌شود.
- وراثت و عوامل ژنتیکی: در برخی افراد، استعداد ژنتیکی برای ابتلا به آرتروز زانو وجود دارد که باعث افزایش احتمال بروز این بیماری می‌شود.
- فعالیت های شغلی یا ورزشی: افرادی که در شغل هایی با فعالیت بدنی شدید یا ورزش هایی با فشار زیاد روی زانو مانند دویدن یا بلند کردن وزن زیاد مشغول هستند، بیشتر در معرض آرتروز زانو قرار دارند.
- اختلالات بیومکانیکی: مشکلات ساختاری در مفصل زانو، مانند کج بودن زانوها یا ناهنجاری های استخوانی، باعث فشار نامتناسب بر روی مفصل و در نهایت آرتروز می‌شود.
- بیماری های التهابی مفصل: بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید یا نقرس که موجب التهاب مفصل می‌شوند، به تخریب غضروف ها و ایجاد آرتروز منجر می‌شوند.
- استفاده زیاد از مفصل: فشار مکرر و استفاده زیاد از مفصل زانو، مانند نشستن طولانی مدت یا ایستادن برای مدت طولانی، باعث فرسایش زودرس غضروف ها می‌شود.
اگر آرتروز زانو را درمان نکنیم چه می‌شود؟
اگر آرتروز زانو درمان نشود، به تدریج وضعیت مفصل بدتر می‌شود و علائم آن تشدید می‌یابد. در مراحل پیشرفته، فرسایش غضروف ها ادامه پیدا کرده و استخوان ها به یکدیگر ساییده می‌شوند، که باعث درد شدید و محدودیت بیشتر در حرکت زانو می‌شود. این وضعیت منجر به اختلالات جدی در عملکرد روزمره مانند راه رفتن، ایستادن یا بالا رفتن از پله‌ها می‌شود. علاوه بر درد، تورم و التهاب مزمن در مفصل رخ می‌دهد که حرکت زانو را دشوار می‌کند. در نهایت، در صورت عدم درمان، فرد نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو پیدا می‌کند. به همین دلیل، درمان زودهنگام آرتروز از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی فرد را حفظ می‌کند.
چرا افراد ساکن آب و هوای مرطوب بیشتر دچار آرتروز زانو می‌شوند؟
افراد ساکن در مناطق با آب و هوای مرطوب بیشتر در معرض آرتروز زانو قرار دارند، زیرا رطوبت و تغییرات فشار هوا بر مفاصل تأثیر می‌گذارند. در شرایط مرطوب، فشار هوا کاهش می‌یابد که باعث افزایش التهاب در مفاصل و تجمع مایعات اضافی در بافت‌های اطراف زانو می‌شود، در نتیجه فرد درد و سفتی بیشتری را تجربه می‌کند. علاوه بر این، رطوبت بالا منجر به کاهش جریان خون در مفاصل می‌شود که باعث کند شدن روند ترمیم بافتی و افزایش ساییدگی غضروف‌ها می‌شود. همچنین، افراد در مناطق مرطوب به دلیل آب و هوای نامناسب، فعالیت بدنی کمتری داشته باشند که این امر ضعف عضلات اطراف زانو را تشدید کرده و فشار بیشتری به مفصل وارد می‌کند. این عوامل در کنار هم باعث افزایش خطر ابتلا به آرتروز زانو در محیط های مرطوب می‌شوند.
چه ورزش هایی برای درمان آرتروز زانو مناسب است؟
ورزش های مناسب برای درمان آرتروز زانو باید کم فشار باشند و به تقویت عضلات اطراف زانو، بهبود انعطاف پذیری و کاهش درد کمک می‌کنند. برخی از بهترین ورزش ها عبارتند از:
- پیاده‌روی ملایم: پیاده‌روی روی سطح صاف و بدون شیب به حفظ حرکت مفصل و تقویت عضلات کمک می‌کند.
- تمرینات در آب : ورزش در آب، مانند راه رفتن در استخر یا انجام حرکات کششی در آب، باعث کاهش فشار روی مفصل زانو و تقویت عضلات می‌شود.
- تمرینات کششی: حرکاتی مانند کشش همسترینگ و کشش عضلات چهارسر ران به بهبود انعطاف پذیری مفصل کمک می‌کنند.
- تقویت عضلات ران و زانو: تمریناتی مانند بالا آوردن مستقیم پا در حالت درازکش، اسکات نیمه و بالا رفتن از پله به آرامی باعث تقویت عضلات حمایت کننده زانو می‌شوند.
- دوچرخه سواری ثابت: این ورزش با کمترین فشار به زانو، دامنه حرکتی را بهبود داده و عضلات پا را تقویت می‌کند.
- یوگا و حرکات اصلاحی: انجام تمرینات یوگا و حرکات تعادلی سبک به کاهش سفتی و بهبود دامنه حرکتی مفصل زانو کمک می‌کند.
- تمرینات تعادلی: ایستادن روی یک پا یا استفاده از توپ های تعادلی، عضلات اطراف زانو را تقویت کرده و از فشار مستقیم روی مفصل می‌کاهد.
روش های درمان آرتروز زانو
درمان آرتروز زانو ترکیبی از روش های غیرجراحی و جراحی است. در ادامه به برخی از روش های درمانی مختلف بیان شده است.
درمان‌های دارویی
- مسکن‌ها و ضد التهاب‌ها: داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب مفصل استفاده می‌شوند.
- کورتیکواستروئیدها: در موارد شدیدتر، تزریق کورتیکواستروئید به مفصل التهاب را کاهش می‌دهد.
- داروهای محافظ غضروف: داروهایی مانند گلوکزامین و کندروئیتین که به حفظ و ترمیم غضروف مفصل کمک می‌کنند.
فیزیوتراپی
- تمرینات تقویتی: تقویت عضلات اطراف زانو فشار وارد بر مفصل را کاهش می‌دهد.
- حرکات کششی: برای بهبود انعطاف پذیری مفصل زانو و کاهش سفتی.
- الکتروتراپی: استفاده از تحریک الکتریکی برای کاهش درد و التهاب.
تغییرات سبک زندگی
- کاهش وزن: کاهش وزن اضافی فشار وارد بر مفصل زانو را کاهش می‌دهد.
- ورزش‌های مناسب: ورزش های کم فشار مانند شنا یا دوچرخه سواری مفصل را تقویت می‌کند بدون اینکه فشار زیادی به آن وارد شود.
تزریق‌های مفصلی
- هیالورونات: تزریق هیالورونات به مفصل زانو به روان سازی مفصل کمک می‌کند و درد را کاهش می‌دهد.
- پلاسمای غنی از پلاکت: تزریق خون بیمار به مفصل برای تحریک ترمیم غضروف و کاهش التهاب.
- سلول های بنیادی: در برخی از موارد، استفاده از سلول های بنیادی برای ترمیم آسیب های غضروفی بررسی می‌شود.
جراحی
- آرتروسکوپی: در برخی موارد، برای برداشتن بخش های آسیب دیده غضروف یا تسکین درد از طریق جراحی آرتروسکوپی استفاده می‌شود.
- تعویض مفصل زانو: در موارد شدید که درمان های دیگر نتیجه نمی‌دهند، تعویض مفصل زانو لازم می‌باشد.
