پای پرانتزی وضعیتی است که در آن زانوها به سمت بیرون متمایل می‌شوند و فاصله ای بین زانوها ایجاد می‌شود، به‌طوری که هنگام ایستادن با پاهای بسته، زانوها از هم فاصله دارند و ظاهر پاها شبیه به پرانتز می‌شود. در برخی موارد، این وضعیت به طور طبیعی در دوران کودکی رخ می‌دهد و با رشد کودک به مرور زمان اصلاح می‌شود، اما در برخی موارد نیز به درمان یا جراحی نیاز می‌باشد تا از مشکلات حرکتی و آرتروز در آینده جلوگیری شود.
دلایل به وجود آمدن پای پرانتزی
پای پرانتزی به دلایل مختلفی به وجود می‌آید که برخی از آن ها مربوط به عوامل ژنتیکی و برخی دیگر به مسائل محیطی و سلامتی مربوط هستند. از جمله دلایل اصلی به وجود آمدن پای پرانتزی عبارتند از:
- مشکلات رشد استخوانی در دوران کودکی: در کودکان، پاهای پرانتزی به‌طور طبیعی در نتیجه رشد ناصحیح استخوان ها ایجاد می‌شود، که با رشد کودک به‌تدریج اصلاح می‌شود.
- راشیتیسم یا کمبود ویتامین D : یکی از شایع ترین دلایل پای پرانتزی در کودکان، کمبود ویتامین D است که موجب ضعف استخوان ها و رشد ناصحیح آن ها می‌شود. این وضعیت در دوران نوزادی و کودکی رخ می‌دهد.
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد به طور ارثی پاهای پرانتزی دارند. این ویژگی از خانواده ها به نسل های بعدی منتقل می‌شود.
- آسیب های استخوانی و مفصلی: آسیب به استخوان ها یا مفاصل در دوران کودکی یا بزرگسالی باعث ایجاد انحراف در ساختار پاها و در نتیجه ایجاد پای پرانتزی می‌شود.
- آرتروز: در بزرگسالان، بیماری های مفصلی مانند آرتروز به تغییرات در ساختار مفاصل زانو و پا منجر می‌شوند که باعث ایجاد پای پرانتزی می‌شود.
- چاقی و فشار زیاد روی زانوها: وزن اضافی بدن فشار زیادی به مفاصل زانو وارد می‌کند و به مرور زمان باعث انحراف و تغییر شکل پاها می‌شود.
عوارض پای پرانتزی در افراد
پای پرانتزی در افراد عوارض مختلفی ایجاد می‌کند که برخی از آن ها به مرور زمان شدت می‌یابند و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار خواهند داد. از جمله مهم‌ترین عوارض پای پرانتزی عبارتند از:
- درد و ناراحتی در مفاصل زانو: فشار اضافی روی مفاصل زانو به دلیل انحراف پاها باعث درد و ناراحتی در ناحیه زانو می‌شود، که با گذشت زمان تشدید می‌شود.
- آرتروز زانو: پای پرانتزی باعث فشار غیرطبیعی بر روی سطح مفاصل زانو می‌شود و منجر به فرسایش سریع‌تر غضروف های مفصل می‌گردد، که این مسئله به آرتروز زانو و کاهش تحرک مفصل منجر می‌شود.
- مشکلات حرکتی: افراد با پای پرانتزی با مشکلاتی در راه رفتن، دویدن و حفظ تعادل رو به رو می‌شوند، زیرا تغییر در ساختار پاها بر وضعیت طبیعی حرکت تأثیر می‌گذارد.
- خستگی و فشار بیشتر بر روی پاها: به دلیل عدم توازن در توزیع وزن بدن، فشار اضافی روی برخی قسمت های پا و زانو وارد می‌شود که باعث خستگی زودهنگام و احساس سنگینی در پاها می‌گردد.
- مشکلات در وضعیت بدن: پای پرانتزی بر وضعیت کلی بدن تأثیر می‌گذارد و باعث تغییر در نحوه ایستادن و راه رفتن فرد می‌شود که به مشکلاتی در سایر مفاصل مانند کمر و لگن منجر می‌شود.
- تشدید مشکلات مفاصل دیگر: فشار زیاد روی زانوها و دیگر مفاصل باعث ایجاد مشکلات در مفاصل ران، کمر و حتی گردن می‌شود، زیرا بدن به طور طبیعی سعی می‌کند تا این تغییرات را جبران کند.
نحوه تشخیص پای مدل پرانتزی
تشخیص پای پرانتزی از طریق معاینه بالینی توسط پزشک متخصص صورت می‌گیرد. در ابتدا، پزشک از بیمار می‌خواهد که ایستاده و پاها را به طور طبیعی قرار دهد تا زاویه انحراف پاها را مشاهده کند. در این حالت، اگر فاصله بین زانوها بیش از حد معمول باشد و پاها به سمت بیرون انحراف پیدا کنند، پای پرانتزی تشخیص داده می‌شود. در برخی موارد، برای ارزیابی دقیق‌تر، پزشک از تصویربرداری مانند اشعه ایکس استفاده می‌کند تا وضعیت استخوان ها و مفاصل زانو را بررسی کند و میزان انحراف آن ها را تعیین کند. علاوه بر این، بررسی تاریخچه پزشکی و ارزیابی مشکلات مربوط به حرکت و درد در پاها نیز به تشخیص دقیق کمک می‌کند.
روش های درمان پای پرانتزی
درمان پای پرانتزی توسط دکتر محمد واحدیان بستگی به شدت و علت ایجاد آن دارد و شامل روش های غیرجراحی و جراحی می‌باشد. در ادامه، برخی از روش های درمانی رایج برای پای پرانتزی بیان شده است.
درمان‌های غیرجراحی
- فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی به تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود توازن آن ها کمک می‌کند، که فشار اضافی را از روی مفاصل زانو برمی‌دارد و مشکلات حرکتی را کاهش خواهد داد.
- استفاده از بریس یا کفی: استفاده از کفی های ارتوپدی یا بریس ها به اصلاح وضعیت پا و کاهش درد کمک می‌کند و فشار را از مفاصل زانو کاهش می‌دهد.
- کاهش وزن: در افراد چاق، کاهش وزن فشار روی مفاصل زانو را کاهش داده و به بهبود وضعیت پا کمک می‌کند.
- داروها: در صورت وجود درد یا التهاب، پزشک داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی تجویز می‌کند.
درمان‌های جراحی
- جراحی اصلاحی : این روش شامل بریدن و تغییر زاویه استخوان های ساق پا برای اصلاح انحراف است. در این روش، استخوان ها به گونه‌ای جراحی می‌شوند که پاها به طور صحیح و مستقیم قرار بگیرند.
- جراحی تعویض مفصل زانو: در صورتی که پای پرانتزی به آرتروز شدید و فرسایش غضروف مفصل زانو منجر شده باشد، جراحی تعویض مفصل زانو توصیه می‌شود.
دوره نقاهت درمان پای پرانتزی چقدر است؟
در صورتی که جراحی اصلاحی انجام شود، دوره نقاهت طولانی می‌باشد. در این حالت، بیماران به مدت 6 تا 12 هفته نیاز به استراحت و استفاده از عصا یا ابزار کمکی برای راه رفتن دارند. همچنین، پس از جراحی، فیزیوتراپی و پیگیری های پزشکی برای تقویت عضلات و بازیابی حرکت طبیعی ضروری است. به طور کلی، بسته به شدت عمل و واکنش بدن فرد به درمان، دوره نقاهت بین چند هفته تا چند ماه متغیر می‌باشد.
بعد از جراحی هر دو پای مدل پرانتزی چگونه باید راه رفت؟
بعد از جراحی اصلاح پای پرانتزی، بیمار باید با دقت و به تدریج راه رفتن را شروع کند تا از بروز آسیب های اضافی و فشار بر روی مفاصل جلوگیری شود. پزشک یا فیزیوتراپ به بیمار توصیه می‌کند که ابتدا از عصا یا وسایل کمکی برای راه رفتن استفاده کند تا فشار کمتری بر روی زانوها و پاها وارد شود. در ابتدای دوران نقاهت، بیمار باید از حرکت های سریع و ناگهانی خودداری کند و به طور تدریجی، با تمرینات فیزیوتراپی، قدرت عضلات اطراف زانو و پای خود را افزایش دهد. همچنین، حفظ وضعیت صحیح بدن هنگام راه رفتن بسیار مهم است؛ باید مراقب بود که وزن بدن به طور یکنواخت بین دو پا توزیع شود و از خم کردن زانوها یا راه رفتن با حالت غلط جلوگیری شود.
