خشک شدن زانو بعد از تعویض مفصل یکی از مشکلات شایعی است که برخی بیماران پس از عمل با آن مواجه می‌شوند. این وضعیت که با احساس سفتی، کاهش دامنه حرکتی و گاهی درد همراه است، روند بهبودی و بازگشت به فعالیت‌های روزمره را کندتر می‌کند. بسیاری از بیماران پس از تعویض مفصل زانو انتظار دارند که به سرعت بتوانند راه بروند و زندگی عادی خود را از سر بگیرند اما بروز خشکی زانو ممکن است این مسیر را با چالش‌هایی همراه سازد. در این مقاله، به بررسی علل خشک شدن زانو بعد از تعویض مفصل، راه‌های پیشگیری و روش‌های درمانی موثر برای کاهش این عارضه می‌پردازیم تا بیماران و همراهان آن‌ها بتوانند با آگاهی بیشتر، روند بهبودی موفق‌تری را تجربه کنند.
چرا بعد از تعویض مفصل زانو دچار خشکی زانو می‌شویم؟
بعد از تعویض مفصل زانو، خشکی زانو به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که مهمترین آن ها عبارتند از:
- جراحی تعویض مفصل زانو باعث التهاب و تجمع مایع در اطراف مفصل می‌شود که حرکت زانو را محدود می‌کند و باعث احساس خشکی می‌شود.
- بافت های اطراف مفصل بعد از جراحی دچار چسبندگی و تشکیل زخم داخلی می‌شوند که مانع از حرکت روان و طبیعی مفصل می‌شود.
- به دلیل دوره استراحت و کاهش فعالیت پس از عمل، عضلات اطراف زانو ضعیف و کوتاه می‌شوند که باعث کاهش دامنه حرکت و احساس خشکی می‌شود.
- بافت های نرم اطراف مفصل از جمله رباط‌ها و کپسول مفصلی سفت شده و توانایی کشش کافی را نخواهند داشت.
تا چه مدت بعد از تعویض مفصل زانو خشکی ادامه دارد؟
خشکی زانو بعد از تعویض مفصل در چند هفته تا چند ماه اول پس از جراحی بیشتر محسوس است و به تدریج با انجام فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی بهبود می‌یابد. بیشترین پیشرفت در دامنه حرکت زانو طی 3 تا 6 ماه اول رخ می‌دهد. با این حال، بسته به شرایط فردی بیمار، نوع جراحی و تعهد به برنامه توانبخشی، برخی افراد تا یک سال هم احساس خشکی یا محدودیت حرکتی جزئی دارند. اگر بعد از این مدت، خشکی و محدودیت حرکت بهبود نیابد، لازم است متخصص ارتوپدی مجددا وضعیت بیمار را بررسی کند. بنابراین، صبر و پیگیری منظم درمان فیزیوتراپی و همکاری فعال بیمار در انجام تمرینات نقش کلیدی در کاهش خشکی و بازگشت حرکت طبیعی زانو دارد.
اگر زانو بعد از چند ماه هنوز خشک باشد، باید چه‌کار کرد؟
اگر بعد از چند ماه از جراحی تعویض مفصل زانو هنوز خشکی و محدودیت حرکتی قابل توجه باقی مانده باشد، لازم است اقدامات زیر انجام شود.
- مراجعه به پزشک متخصص ارتوپد: پزشک با بررسی دقیق وضعیت زانو و انجام معاینه بالینی، نیاز به انجام عکس برداری یا سایر روش های تشخیصی دارد تا علت خشکی مشخص شود.
- ارزیابی فیزیوتراپی و برنامه توانبخشی: برنامه فیزیوتراپی نیاز به بازبینی و تغییر دارد. فیزیوتراپ با ارزیابی دامنه حرکتی و قدرت عضلات، تمرینات تخصصی تری را برای بهبود حرکت زانو تجویز می‌کند.
- درمان‌های کمکی: استفاده از روش هایی مثل ماساژ درمانی، اولتراسوند، تحریک الکتریکی عضلات و گاهی داروهای ضد التهاب می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود حرکت کمک کند.
- بررسی احتمال تشکیل بافت اسکار یا چسبندگی: در برخی موارد، خشکی ناشی از چسبندگی یا اسکار داخلی است که نیاز به اقدامات جراحی جزئی برای آزادسازی بافت ها دارد.
ورزش‌هایی برای رفع خشکی زانو بعد از عمل
بعد از عمل تعویض مفصل زانو، انجام ورزش های مناسب برای افزایش دامنه حرکت و کاهش خشکی بسیار مهم است. این تمرینات به بهبود انعطاف پذیری مفاصل کمک کرده و باعث تقویت عضلات اطراف زانو می‌شوند. در ادامه برخی از این موارد را بیان می‌کنیم.
- روی یک سطح صاف بنشینید یا دراز بکشید، پای خود را صاف کنید و با دست کمک کنید زانو کاملا باز و کشیده شود. این حرکت به افزایش دامنه حرکت و کشش کپسول مفصل کمک می‌کند.
- به پشت دراز بکشید، پا را به آرامی از روی زمین به سمت باسن خم کنید و سپس به حالت اولیه برگردانید. این حرکت باعث بهبود خم شدن زانو می‌شود.
- روی زمین دراز بکشید، پای سالم را خم کنید و پای عمل شده را صاف نگه دارید، سپس پای صاف را به آرامی چند سانتیمتر از زمین بلند کنید و پایین بیاورید. این حرکت به تقویت عضلات چهار سر کمک می‌کند.
- ایستادن روی یک پا با کمک گرفتن از دستگیره یا صندلی به افزایش تعادل و تقویت عضلات کمک می‌کند.
خشکی زانو بیشتر در چه سنی یا چه افرادی دیده می‌شود؟
خشکی زانو پس از تعویض مفصل در افراد مسن و کسانی که قبل از جراحی دامنه حرکت محدودی داشته‌اند یا دچار سفتی شدید و آرتروز پیشرفته بوده‌اند، بیشتر دیده می‌شود. همچنین افرادی که به دلیل بیماری های مزمن مثل دیابت یا مشکلات عروقی روند بهبودی کندتری دارند، احتمال خشکی و محدودیت حرکتی بیشتری را تجربه می‌کنند. عواملی مثل عدم انجام منظم فیزیوتراپی و کم تحرکی نیز این مشکل را تشدید می‌کند.
تفاوت بین خشکی طبیعی و خشکی غیر عادی زانو بعد از عمل
بعد از جراحی تعویض مفصل زانو، خشکی طبیعی به دلیل تورم، التهاب و روند بهبودی بافت ها ایجاد می‌شود و در چند هفته تا چند ماه اول انتظار می‌رود. این نوع خشکی با انجام منظم تمرینات فیزیوتراپی، کاهش تورم و تقویت عضلات اطراف زانو به تدریج بهتر می‌شود و دامنه حرکت مفصل بهبود می‌یابد. خشکی طبیعی محدود است و با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
خشکی غیر عادی زمانی مطرح است که محدودیت حرکت زانو بیش از حد معمول باقی بماند یا حتی بدتر شود و پس از دوره استاندارد بهبودی ادامه یابد. این حالت ناشی از چسبندگی بافت ها، تشکیل اسکار داخلی، عفونت یا مشکلات ساختاری در پروتز زانو می‌باشد. خشکی غیر عادی با درد، تورم شدید یا اختلال عملکرد همراه است و نیاز به بررسی و درمان تخصصی توسط بهترین متخصص ارتوپد دارد تا از بروز عوارض دائمی جلوگیری شود.
داروهایی برای کاهش خشکی زانو بعد از تعویض مفصل
برای کاهش خشکی زانو پس از تعویض مفصل، برخی داروها به کاهش التهاب، درد و تورم کمک می‌کنند که به بهبود حرکت مفصل کمک می‌کند. مهم ترین این داروها عبارتند از:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی: مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن که التهاب و درد را کاهش می‌دهند و باعث افزایش راحتی حرکت زانو می‌شوند.
- مسکن‌ها: داروهای مسکن مانند استامینوفن برای کنترل درد خفیف تا متوسط کاربرد دارند.
- داروهای شل کننده عضلانی: در صورت وجود اسپاسم عضلانی اطراف زانو، پزشک داروهای شل کننده عضلات تجویز می‌کند.
- داروهای کورتیکواستروئیدی: در برخی موارد خاص و تحت نظر پزشک، تزریق کورتون به داخل مفصل برای کاهش التهاب شدید و بهبود حرکت انجام می‌شود.
