بورسیت لگن یکی از دلایل شایع دردهای عمقی و آزاردهنده در ناحیه مفصل ران است که فعالیت‌های روزمره مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها یا حتی خوابیدن را برای فرد دشوار می‌سازد. این عارضه در نتیجه التهاب بورس‌ها، کیسه‌های کوچک حاوی مایع که نقش ضربه‌گیر بین استخوان و بافت نرم را دارند، ایجاد می‌شود و معمولا با درد، حساسیت به لمس و گاهی محدودیت حرکتی همراه است. در این مطلب، به صورت جامع و به زبان ساده با بورسیت لگن، علل بروز آن، علائم هشدار دهنده، روش‌های تشخیص و مهمترین گزینه‌های درمانی آن آشنا می‌شوید. اگر دچار درد مزمن در ناحیه لگن هستید یا به دنبال اطلاعات دقیق و کاربردی در این زمینه می‌گردید، خواندن ادامه این مطلب راهگشای شما خواهد بود.
مشاوره تلفنی با بهترین جراح لگن در سعادت آباد تهران، دکتر محمد واحدیان
بورسیت لگن چیست؟
بورسیت لگن به التهاب یکی از بورس‌های اطراف مفصل ران گفته می‌شود. بورس‌ها کیسه‌های کوچک حاوی مایعی هستند که بین استخوان‌ها و بافت‌های نرم (مانند عضلات و تاندون‌ها) قرار می‌گیرند و وظیفه‌ی آن‌ها کاهش اصطکاک و تسهیل حرکت است. زمانی که این کیسه‌ها به دلایل مختلف دچار التهاب شوند، فرد دچار درد، سوزش یا حساسیت در ناحیه لگن خواهد شد.
شایع ترین نوع بورسیت لگن، بورسیت تروکانتریک است که در قسمت خارجی مفصل ران رخ می‌دهد. این عارضه در اثر فشار مکرر، آسیب دیدگی، وضعیت نادرست بدن، فعالیت بیش از حد یا حتی برخی بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شود. افراد مبتلا اغلب هنگام خوابیدن روی پهلو، راه رفتن طولانی یا بالا رفتن از پله‌ها، درد را بیشتر احساس می‌کنند.
علائم و نشانه های بورسیت لگن
- درد در قسمت خارجی لگن یا ران: شایع‌ترین علامت بورسیت لگن، دردی است که در بیرون مفصل ران احساس می‌شود، به‌ویژه در ناحیه‌ای به‌نام «تروکانتر بزرگ» (برجستگی استخوانی روی استخوان ران).
- افزایش درد هنگام لمس یا فشار دادن ناحیه: نقطه‌ای خاص روی لگن هنگام لمس شدن حساس و دردناک است، به‌طوری‌که حتی فشار ملایم هم می‌تواند ناراحت‌کننده باشد.
- درد هنگام خوابیدن روی پهلوی مبتلا: بسیاری از بیماران می‌گویند که خوابیدن روی سمت درگیر باعث تشدید درد می‌شود و گاهی خواب شبانه را مختل می‌کند.
- افزایش درد با فعالیت بدنی: راه رفتن طولانی، بالا رفتن از پله‌ها، دویدن یا حتی نشستن طولانی‌مدت می‌تواند باعث شدت گرفتن درد شود.
- احساس خشکی یا محدودیت حرکت در مفصل ران: در برخی موارد، بیمار احساس می‌کند که حرکت مفصل ران برایش دشوارتر یا محدودتر از قبل شده است.
دلایل ایجاد بورسیت لگن
بورسیت لگن در اثر التهاب یکی از کیسه‌های پر از مایع اطراف مفصل ران به وجود می‌آید و در نتیجه فشار، آسیب یا فعالیت‌های تکراری ایجاد می‌شود. در ادامه به مهمترین عوامل زمینه ساز این عارضه اشاره می‌کنیم.
فشار یا ضربه مستقیم به ناحیه لگن
زمین خوردن، وارد شدن ضربه شدید به مفصل ران یا برخورد مداوم با سطوح سخت باعث تحریک و التهاب بورس می‌شود.
فعالیت‌های تکراری یا استفاده بیش از حد از مفصل ران
فعالیت‌هایی مانند دویدن، دوچرخه سواری، بالا رفتن مکرر از پله یا ایستادن‌های طولانی باعث فشار مداوم روی بورس‌ها شده و به مرور زمان منجر به التهاب می‌شوند.
وضعیت نامناسب بدن
نشستن یا ایستادن نادرست، راه رفتن با کفش نامناسب، یا داشتن انحراف در ستون فقرات یا لگن می‌تواند فشار غیرطبیعی بر بورس‌ها وارد کند و عامل ایجاد بورسیت شود.
وجود بیماری‌های التهابی زمینه‌ای
برخی بیماری‌ها مانند آرتریت روماتوئید، نقرس یا لوپوس می‌توانند باعث التهاب گسترده در بدن شده و بورس‌ها را نیز درگیر کنند.
اختلاف طول پاها
اگر یک پا کمی کوتاه‌تر از پای دیگر باشد، فشار نابرابری به مفاصل ران وارد می‌شود که ممکن است منجر به بروز بورسیت شود.
عوارض بعد از جراحی لگن یا تعویض مفصل ران
در برخی موارد، افرادی که سابقه جراحی لگن دارند، به دلیل تغییرات ساختاری و فشارهای جدید روی مفصل، در معرض ابتلا به بورسیت قرار می‌گیرند.
روشس های تشخیص بورسیت لگن
تشخیص بورسیت لگن معمولا بر اساس شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و در صورت نیاز، انجام برخی تصویربرداری‌ها و آزمایش‌ها صورت می‌گیرد. پزشک برای اطمینان از این‌که درد لگن ناشی از التهاب بورس است و نه مشکلات دیگر مانند آرتروز، فتق دیسک یا آسیب عضلانی، مراحل زیر را دنبال می‌کند:
در اولین قدم، پزشک از بیمار در مورد محل دقیق درد، زمان شروع آن، عواملی که درد را تشدید یا تخفیف می‌دهند، سابقه فعالیت‌های بدنی یا زمین خوردن اخیر سؤال می‌کند. اطلاعات مربوط به بیماری‌های زمینه‌ای نیز بررسی می‌شود. پزشک ناحیه لگن را از نظر حساسیت به لمس، التهاب، دامنه حرکتی و واکنش به فشار معاینه می‌کند. در بورسیت، نقطه‌ای خاص روی بیرون لگن دردناک است. اگر علائم واضح نباشند یا بهترین متخصص ارتوپد بخواهد سایر علل درد لگن را رد کند، از روش‌های زیر استفاده می‌شود.
- عکس رادیولوژی (X-ray): برای بررسی استخوان‌ها و رد آرتروز یا شکستگی.
- MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): برای مشاهده دقیق بافت‌های نرم مانند بورس‌ها، عضلات و تاندون‌ها.
- سونوگرافی: در مواردی برای بررسی التهاب بورس و وجود مایع اضافه مفید است.
- آزمایش خون (در برخی موارد خاص): اگر احتمال وجود بیماری‌های التهابی یا عفونت مطرح باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون برای بررسی علائم التهاب یا عفونت درخواست دهد.
انواع روش های درمانی بورسیت لگن
روش های درمانی بورسیت لگن متعدد است و همیشه بهترین دکتر ارتوپد، دکتر محمد واحدیان بر اساس شرایط هر فرد به درمان این موضوع می‌پردازد.
درمان‌های محافظه‌کارانه (غیردارویی)
- استراحت و کاهش فشار: در مراحل اولیه، کاهش فشار روی ناحیه لگن از طریق استراحت، اجتناب از ایستادن طولانی، خودداری از دویدن یا بالا رفتن از پله‌ها به کاهش التهاب کمک می‌کند. خوابیدن به پهلوی مخالف و استفاده از تشک مناسب هم مؤثر است.
- استفاده از کمپرس سرد یا گرم: کمپرس یخ در ۲ تا ۳ روز اول می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. پس از آن، گرمای ملایم به شل شدن عضلات و افزایش جریان خون کمک می‌کند.
- اصلاح سبک زندگی و کاهش وزن: اضافه وزن فشار بیشتری به مفصل ران وارد می‌کند. کاهش وزن، انتخاب کفش مناسب و اصلاح نحوه راه رفتن یا نشستن تاثیر زیادی در بهبود بلندمدت دارد.
فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی
- تمرینات کششی و تقویتی: فیزیوتراپیست با ارائه تمرین‌هایی که عضلات اطراف لگن را تقویت یا کشش می‌دهند، به کاهش فشار روی بورس‌ها کمک می‌کند. این تمرینات به بهبود دامنه حرکت و پیشگیری از عود مجدد هم کمک می‌کنند.
- ماساژ درمانی و التراسوند: ماساژ ملایم ناحیه اطراف لگن و استفاده از اولتراسوند تراپی (امواج صوتی) می‌تواند به کاهش التهاب، بهبود جریان خون و کاهش درد کمک کند.
درمان‌های دارویی
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): داروهایی مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک یا سلکوکسیب برای کاهش درد و التهاب تجویز می‌شوند. این داروها باید طبق نظر پزشک و در مدت زمان محدود استفاده شوند.
- تزریق کورتون (کورتیکواستروئید): اگر درد با درمان‌های اولیه کنترل نشود، پزشک ممکن است تزریق کورتون مستقیما در محل بورس انجام دهد. این تزریق معمولاً تأثیر سریعی در کاهش التهاب دارد و تا چند هفته یا حتی چند ماه اثرگذار است.
درمان‌های پیشرفته یا جراحی
- لیزر درمانی یا شوک ویو تراپی (ESWT): در موارد مزمن و مقاوم به درمان، روش‌هایی مانند لیزر پرتوان یا امواج شوکی (شوک‌ویو) می‌توانند التهاب مزمن را کاهش داده و روند ترمیم بافت را تحریک کنند.
- جراحی برداشتن بورس (بورسکتومی): اگر هیچ‌کدام از روش‌های غیرجراحی موثر نباشد و درد مزمن، زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ممکن است پزشک تصمیم به انجام جراحی بگیرد. در این روش، بورس ملتهب به‌صورت کامل یا جزئی برداشته می‌شود.
بورسیت لگن خطرناک است؟
در اغلب موارد، بورسیت لگن یک مشکل جدی یا خطرناک محسوب نمی‌شود اما گاها آزار دهنده بوده و زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولا با درمان‌های ساده مانند استراحت، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و در برخی موارد تزریق دارو به خوبی کنترل می‌شود. با این حال، اگر بورسیت به موقع تشخیص داده نشود یا فرد به درمان های توصیه شده پایبند نباشد، ممکن است به شکل مزمن یا عودکننده دربیاید. در موارد نادری که علت التهاب، عفونت باکتریایی باشد که به آن بورسیت عفونی گفته می‌شود، نیاز به درمان فوری پزشکی و گاهی حتی جراحی وجود دارد. بنابراین اگر درد لگن شما طولانی مدت یا همراه با تب و تورم شدید است، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
درمان بورسیت چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان بهبود بورسیت لگن به شدت التهاب، علت اصلی آن و همچنین نوع درمان بستگی دارد. در موارد خفیف تا متوسط، اگر فرد به موقع اقدام کرده و به درمان های اولیه مانند استراحت، داروهای ضدالتهاب و فیزیوتراپی پایبند باشد، طی ۲ تا ۴ هفته علائم به طور قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
در موارد مزمن یا بورسیتی که به درمان اولیه پاسخ نمی‌دهد، روند بهبودی چند ماه طول می‌کشد و نیاز به درمان‌های تخصصی‌تری مانند تزریق کورتون یا حتی جراحی وجود خواهد داشت. همچنین اگر عوامل زمینه‌ای مانند نحوه نشستن، راه رفتن یا اضافه وزن اصلاح نشوند، احتمال طولانی شدن روند درمان یا عود مجدد بیماری وجود دارد. به طور خلاصه، هرچه درمان زودتر آغاز شود و بیمار همکاری بیشتری در رعایت توصیه‌های پزشکی داشته باشد، مدت زمان درمان کوتاه‌تر خواهد بود.
فرق بورسیت لگن با آرتروز لگن چیست؟
بورسیت لگن و آرتروز لگن هر دو از علل شایع درد در ناحیه لگن هستند، اما منشأ و ویژگی‌های آن‌ها کاملا با هم تفاوت دارد. بورسیت لگن نوعی التهاب در بورس‌ها (کیسه‌های کوچک حاوی مایع روان کننده اطراف مفصل است. این التهاب معمولا به دلیل فشار زیاد، ضربه، فعالیت‌های تکراری یا وضعیت بدنی نادرست ایجاد می‌شود. درد در بورسیت اغلب در ناحیه بیرونی لگن احساس می‌شود، هنگام لمس نقطه‌ای خاص تشدید می‌شود، و با خوابیدن روی پهلو بدتر می‌شود. بورسیت با درمان های غیرتهاجمی مثل داروهای ضدالتهاب، استراحت، فیزیوتراپی یا تزریق کورتون قابل کنترل است.
در مقابل، آرتروز لگن (یا استئوآرتریت مفصل ران) نوعی بیماری تحلیل برنده مزمن است که در آن غضروف مفصل به مرور زمان ساییده می‌شود. درد آرتروز عمیق است، در ناحیه کشاله ران یا جلوی مفصل ران احساس می‌شود و با فعالیت زیاد تشدید می‌گردد. آرتروز معمولا به صورت تدریجی پیشرفت می‌کند و ممکن است در مراحل پیشرفته نیاز به جراحی تعویض مفصل داشته باشد.
ورزش برای بورسیت لگن مضر است؟
ورزش به‌طور کلی برای بورسیت لگن مضر نیست، اما نوع و شدت ورزش اهمیت بسیار زیادی دارد. در واقع، انجام تمرینات اصلاحی و فیزیوتراپی زیر نظر متخصص می‌تواند یکی از موثرترین راه‌ها برای کاهش درد، بهبود عملکرد مفصل و جلوگیری از عود مجدد بورسیت باشد. با این حال، برخی حرکات و فعالیت ها مانند دویدن روی سطوح سخت، بالا رفتن مکرر از پله‌ها، پریدن یا هر نوع ورزشی که فشار زیادی به مفصل لگن وارد کند، می‌توانند در دوره التهاب فعال درد را تشدید کرده و روند بهبودی را کند کنند. به همین دلیل، توصیه می‌شود در فاز حاد بیماری از ورزش‌های پر فشار اجتناب شود و به جای آن، تمرینات ملایم‌تری مانند حرکات کششی، تقویتی عضلات باسن و ران و شنا انجام گیرد.
